شرایط پذیرش توبه چیست؟ از کجا بدانیم وقتی توبه میکنیم، توبه ما ق
پذیرش توبه شرایط خاصی دارد. هر گاه آن شرایط محقق گشت، توبه نیز مورد
قبول حق تعالی قرار می گیرد.(1)
خداوند در آیات کثیری به گناهکاران و کسانی که به نفس خویش ستم کردند و آن
را در معرض معصیت قرار دادند، توصیه کرده است که توبه کنند ورابطه بین خود
و خدا را اصلاح کنند:
"قل یا عبادی الّذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا
مِن رحمة الله إنّ الله یغفر الذّنوب جمیعاً إنّه هو الغفور الرّحیم و
أنیبوا إلی ربّکم؛[2] ای بندگان خدا که بر خود اسراف و ستم کرده اید، از
رحمت خداوند نا امید نشوید که خدا همة گناهان را می آمرزد و به درگاه
پروردگارتان انابه کنید".
در آیه دیگر می فرماید: مگر کسانی که توبه کردند و به اصلاح کارهای فاسد
خود پرداختند و آن چه را کتمان کرده بودند بیان کنند. در این صورت توبه
آنها را می پذیرم و من بسیار عذرپذیر و قبول کننده توبه و مهربانم.(3)
چه کسی در وفای به عهد راستگوتر از خداوند است؟ قرآن مجید وعده داده که
خداوند توبه را از بندگانش می پذیرد.(4) بنابراین گناهکاری که به گناه
خویش اعتراف دارد و از آن پشیمان است و عزم جدّی بر ترک گناه و جبران
گناهان گذشته از حق النّاس و حق اللَّه دارد،باید به قبولی توبه خویش و
رحمت و مغفرت خداوند امیدوار باشد.
پس از انجام توبه هیچ حالت انتظاری برای قبولی توبه نیست.
امام علی (ع) می
فرماید: به هرکس چهار چیز اعطا شد از چهار چیز محروم نگردد: هرکس دعا کرد
از اجابتش محروم نشد و هرکس توبه کرد از قبولی آن محروم نگردید و هرکس
استغفار کرد ازبخشش محروم نشد وهرکس شکر فرستاد از افزون شدن محروم نخواهد
شد.(5)
آیات قرآن بر غفران و عفو دلالت دارند. غفران و عفو در لغت به معنای پاک
کردن و محو کردن آثار (گناه) است.[6]
در روایات از پیامبر(ص) نقل شده است:
"التائب من الذنب کمن لا ذنب له؛ کسی که از گناه توبه کند، مثل کسی است که
گناهی نکرده است".[7] بنابراین توبه کردن از گناهان باعث زدودن و گناه و
پاک شدن می شود و در روز قیامت از گناه بازخواست نمی شود.
از چند طریق
انسان میتواند تا حدودی دریابد که توبه او مورد پذیرش واقع گردیده است یا
نه:
الف) احساس بهجت و آرامش خاصی که پس از دعا و توبه به انسان دست میدهد یا
به تعبیر دیگر احساس سبکی از گناهان وآلودگیها.
ب ) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدی پشیمان شده و با تضرع و التجای
بیشتری خدا را بخواند توبه او مقبولتر است. بنابراین میزان انقلاب روحی
انسان در حال استغفار نیز میتواند به عنوان یک علامتی به کار آید.
ج ) میزان اعتماد به وعدههای نیکوی الهی قابلیت و عنایات الهی را افزون
میسازد. بنابر این هر اندازه خدا باوری و توکل و اعتماد به وعدههای اورا
در خود افزون یافتیم ، میتوانیم بیشتر امید یابیم که ما را پذیرا گشته
است.
د ) هر قدر آثار واقعی توبه در اعمال و کنشهای ما بیشتر هویدا گردد. یعنی
رغبت کمتری به گناه و اراده و عزم راسختری در اطاعت پروردگاریابیم نشان
میدهد که توبه ما توبه واقعیتری بود و به همین نسبت مقبولتر واقع
گردیده است.
یکی از علمای اسلام میفرمودند: اگر بعد از ماه مبارک رمضان تغییری
در حالات خود یافتید به همان نسبت وارد ضیافتالله شدهاید ، ولی اگر
دگرگونی در شما پدید نیامد از آن بیبهره ماندید.
نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا ما توانستهایم همه
شرایط لازم توبه را محقق سازیم؟ آیا حلاوت و شیرینی گناه از جان ما به طور
کامل رخت بر بسته است؟ این مسئله است که ما را پیوسته در حال خوف و رجا
نگه می دارد. هم امیدوار به لطف و رحمت الهی باشیم و هم خوف و واهمه از
این که مبادا برخی از شرایط توبه را محقق نساخته باشیم.
پی نوشتها:
1- زمر(39) آیة53 و 54.
2- جهت آگاهی از توبه و مسائل آن کتاب »توبه از دیدگاه قرآن و حدیث« نوشته
علیرضا حسنی ، نیز پرسمان توبه از این مرکز را مطالعه کنید.
3- بقره آیه
160
4- شوری آیه25
5- نهج البلاغه قصار 130
6- المنجد مادة غفر و عفو.
7- بحار الانوار ج 16 ص 75
قبول حق تعالی قرار می گیرد.(1)
خداوند در آیات کثیری به گناهکاران و کسانی که به نفس خویش ستم کردند و آن
را در معرض معصیت قرار دادند، توصیه کرده است که توبه کنند ورابطه بین خود
و خدا را اصلاح کنند:
"قل یا عبادی الّذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا
مِن رحمة الله إنّ الله یغفر الذّنوب جمیعاً إنّه هو الغفور الرّحیم و
أنیبوا إلی ربّکم؛[2] ای بندگان خدا که بر خود اسراف و ستم کرده اید، از
رحمت خداوند نا امید نشوید که خدا همة گناهان را می آمرزد و به درگاه
پروردگارتان انابه کنید".
در آیه دیگر می فرماید: مگر کسانی که توبه کردند و به اصلاح کارهای فاسد
خود پرداختند و آن چه را کتمان کرده بودند بیان کنند. در این صورت توبه
آنها را می پذیرم و من بسیار عذرپذیر و قبول کننده توبه و مهربانم.(3)
چه کسی در وفای به عهد راستگوتر از خداوند است؟ قرآن مجید وعده داده که
خداوند توبه را از بندگانش می پذیرد.(4) بنابراین گناهکاری که به گناه
خویش اعتراف دارد و از آن پشیمان است و عزم جدّی بر ترک گناه و جبران
گناهان گذشته از حق النّاس و حق اللَّه دارد،باید به قبولی توبه خویش و
رحمت و مغفرت خداوند امیدوار باشد.
پس از انجام توبه هیچ حالت انتظاری برای قبولی توبه نیست.
امام علی (ع) می
فرماید: به هرکس چهار چیز اعطا شد از چهار چیز محروم نگردد: هرکس دعا کرد
از اجابتش محروم نشد و هرکس توبه کرد از قبولی آن محروم نگردید و هرکس
استغفار کرد ازبخشش محروم نشد وهرکس شکر فرستاد از افزون شدن محروم نخواهد
شد.(5)
آیات قرآن بر غفران و عفو دلالت دارند. غفران و عفو در لغت به معنای پاک
کردن و محو کردن آثار (گناه) است.[6]
در روایات از پیامبر(ص) نقل شده است:
"التائب من الذنب کمن لا ذنب له؛ کسی که از گناه توبه کند، مثل کسی است که
گناهی نکرده است".[7] بنابراین توبه کردن از گناهان باعث زدودن و گناه و
پاک شدن می شود و در روز قیامت از گناه بازخواست نمی شود.
از چند طریق
انسان میتواند تا حدودی دریابد که توبه او مورد پذیرش واقع گردیده است یا
نه:
الف) احساس بهجت و آرامش خاصی که پس از دعا و توبه به انسان دست میدهد یا
به تعبیر دیگر احساس سبکی از گناهان وآلودگیها.
ب ) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدی پشیمان شده و با تضرع و التجای
بیشتری خدا را بخواند توبه او مقبولتر است. بنابراین میزان انقلاب روحی
انسان در حال استغفار نیز میتواند به عنوان یک علامتی به کار آید.
ج ) میزان اعتماد به وعدههای نیکوی الهی قابلیت و عنایات الهی را افزون
میسازد. بنابر این هر اندازه خدا باوری و توکل و اعتماد به وعدههای اورا
در خود افزون یافتیم ، میتوانیم بیشتر امید یابیم که ما را پذیرا گشته
است.
د ) هر قدر آثار واقعی توبه در اعمال و کنشهای ما بیشتر هویدا گردد. یعنی
رغبت کمتری به گناه و اراده و عزم راسختری در اطاعت پروردگاریابیم نشان
میدهد که توبه ما توبه واقعیتری بود و به همین نسبت مقبولتر واقع
گردیده است.
یکی از علمای اسلام میفرمودند: اگر بعد از ماه مبارک رمضان تغییری
در حالات خود یافتید به همان نسبت وارد ضیافتالله شدهاید ، ولی اگر
دگرگونی در شما پدید نیامد از آن بیبهره ماندید.
نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا ما توانستهایم همه
شرایط لازم توبه را محقق سازیم؟ آیا حلاوت و شیرینی گناه از جان ما به طور
کامل رخت بر بسته است؟ این مسئله است که ما را پیوسته در حال خوف و رجا
نگه می دارد. هم امیدوار به لطف و رحمت الهی باشیم و هم خوف و واهمه از
این که مبادا برخی از شرایط توبه را محقق نساخته باشیم.
***
پی نوشتها:
1- زمر(39) آیة53 و 54.
2- جهت آگاهی از توبه و مسائل آن کتاب »توبه از دیدگاه قرآن و حدیث« نوشته
علیرضا حسنی ، نیز پرسمان توبه از این مرکز را مطالعه کنید.
3- بقره آیه
160
4- شوری آیه25
5- نهج البلاغه قصار 130
6- المنجد مادة غفر و عفو.
7- بحار الانوار ج 16 ص 75
منبع: سایت پاسخگو
کلمات کلیدی :
